بارکد ابزاری مناسب برای شناسایی و ردیابی محصولات، دارایی‌ها و موجودی کالا درسراسر زنجیره تامین به شمار می‌آید. در واقع بارکد یک کد قابل خوانش توسط رایانه است که شامل مجموعه‌ای از اعداد و حروف بوده و دارای الگویی خاص و منحصربه‌فرد است. انواع مختلفی از بارکد وجود دارد که هر کدام خصوصیات و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. بارکدها را فراتر از یک فناوری هوشمندانه انتقال داده از طریق کاراکترها در نظر بگیرید. در واقع این مجموعه کاراکترها یک پلاک و شناسه منحصر به فرد برای تعیین انواع مختلف داده‌ها به حساب می‌آیند. این داده‌ها برای انتقال سریع از طریق اسکنر به رایانه رمزگذاری می‌شوند که جایگزین روش‌های سنتی و نوشتن اطلاعات به صورت دستی هستند. هر کدام از این سیمبولوژی‌ها از الگوریتمی مخصوص به خود برای استانداردسازی رمزگذاری پیروی می‌کنند. به‌کارگیری درست و مناسب بارکد در کسب‌وکارها مزایای متعددی از جمله بهبود مدیریت داده‌ها، کاهش هزینه و افزایش سرعت کار را به همراه خواهد داشت.
با وجود این که می‌توان گفت که هیچ قالب استانداری برای ساختار بارکدها وجود ندارد، اما چند مشخصه مهم وجود دارد که نحوه طراحی و ایجاد آنها را مشخص می‌کند.
بارکدهای تک‌بعدی:
بارکدهای تک‌بعدی (One Dimensional) که با نام‌های خطی یا میله‌ای نیز شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای از خطوط و میله‌های سیاه و سفید هستند که می‌توانند اطلاعاتی مانند نوع، اندازه و رنگ محصول را ذخیره کنند. این اطلاعات (مانند اعداد یا حروف) از چپ به راست به صورت افقی رمزگذاری می‌شوند. متداول‌ترین بارکدهای تک‌بعدی عبارتند از:
UPC
UPC مخفف Universal Product Code و به معنای کد جهانی کالاست. UPC از رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین انواع بارکد به حساب می‌آید. بیشترین استفاده این کد در صنعت ریتیل است که هنگام اسکن محصولات، مشخصات آن را به نمایش می‌گذارد. این بارکد شامل خطوط موازی سیاه و سفید و یک سری اعداد است که هرکدام بیانگر مشخصه‌ای از محصول مانند هویت تولیدکننده و یا شماره شناسایی محصول هستند. در سال 1973، گروهی از انجمن‌های صنفی موادغذایی، شورایی تحت عنوان ایجاد کد محصول متحدالشکل Uniform Product Code Council (UPCC) را تشکیل دادند. با کمک مشاوران این شورا Larry Russell و Tom Wilson از شرکت McKinsey، قالب عددی این کد را تعریف کردند که اساس کد متحدالشکل محصول را تشکیل می‌داد. شرکت‌های فناوری زیادی طرح‌های پیشنهادی خود را به شورا ارائه دادند که در نهایت پیشنهاد IBM انتخاب شد. اولین کالای دارای UPC یک بسته 10 عددی آدامس Juicy Fruit از Wrigley در 26 ژوئن 1974 در سوپرمارکت Marsh در اوهایو به فروش رسید.
UPC A
UPC E
کد EAN
کد EAN مخفف European Article Number همانند کد UPC برای شناسایی محصولات مصرفی است. این کد به همراه UPC از شناخته‌شده‌ترین بارکدهای تک‌بعدی است. EAN ابتدا در اروپا و بعد در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. مزیت EAN انعطاف‌پذیری بالای آن است. EAN 13 یک بارکد با چگالی بالاست که می‌تواند داده‌های نسبتا زیادی را در یک منطقه کوچک ذخیره کند؛ در حالی که EAN 8 برای شناسایی محصولات یا دارایی‌های کوچک‌تر مناسب هستند. EAN 13 شامل 13 رقم و EAN 8 شامل 8 رقم است.
EAN 13
EAN 8
کد 39
کد 39 از قدیمی‌ترین بارکدهاست که می‌تواند تمام 128 کارکتر ASCII را در خود ذخیره کند. این کد در سال 1974 توسط Dr.David Allais و Ray Stevens که آن زمان در شرکت Intermec کار می‌کردند، ساخته شد و هنوز هم یکی از رایج‌ترین بارکدها به شمار می‌آید. ممکن است آن را با نام‌هایی مانند کد 3 از 9، USS 39 ،USD-3، آلفا 39 و یا نوع 39 نیز بشناسید. از این کد در بسیاری از صنایع استفاده می‌شود اما ابتدا در صنعت خودروسازی و وزارت دفاع ایالت متحده مورد استفاده قرار گرفته است. این اولین کد دارای اعداد و حروف با همدیگر است و معمولا در برنامه‌هایی غیر از خرده‌فروشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طول کدهای کد 39 متغییر است اما نسخه استاندارد آن 43 حرف از جمله حروف A تا Z، اعداد 0 تا 9، فاصله‌ها و نویسه‌های خاص را کدگذاری می‌کند.
CODE 39
کد 128
کد 128 یکی از پر طرفدارترین بارکدهای خطی با بیشترین تراکم داده است و عمدتا در برنامه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مقدار نسبتا زیادی از داده‌ها باید در فضای نسبتا کمی رمزگذاری شوند. از آنجایی که این کد توانایی رمزگذاری تمام نویسه‌های ASCII را دارد، می‌تواند اطلاعات بسیار متنوعی را ذخیره کند. بزرگ‌ترین مزیت کد 128 تراکم بالای داده آن است. مجموعه کارکترهای کد 128 شامل ارقام 0 تا 9، حروف A تا Z و تمام نمادها و کدهای استاندارد ASCII است؛ کدگذاری 128 طبق سه الگوی B ،A و C صورت می‌پذیرد.
CODE 128
ITF (Interleaved 2 of 5)
کد 2 از 5 نوعی بارکد فقط عددی است که برای رمزگذاری از جفت اعداد استفاده می‌کند. هر دو رقم برای ایجاد یک نماد با هم جفت می‌شوند. در این قالب تعداد ارقام استفاده شده همیشه زوج است. از بزرگ‌ترین نقاط قوت آن می‌توان به تلورانس چاپی بالایش اشاره کرد. از این کد معمولا در انبار، بخش توزیع و تولید استفاده می‌شود.
INTERLEAVED 2 OF 5
کد 93
کد 93 به عنوان جایگزینی فشرده برای کد 39 عمل می‌کند. اندازه کوچک و تراکم بالای داده این کد، آن را برای استفاده در طیف وسیعی از صنایع از خودروسازی تا خرده‌فروشی مناسب می‌سازد. کد 93 نیز مانند کد 39 تمام نویسه‌های ASCII را پشتیبانی می‌کند امابه اندازه کد 39 رایج و متداول نیست. این کد ابتدا در سال 1983 توسط شرکت Intermec ساخته شد. از بزرگ‌ترین مزیت‌های این کد نسبت به کد 39، توانایی ذخیره اطلاعات بیشتر در فضای کوچک‌تر است. برچسب تولیدشده در کد 93 تقریبا 25% کوتاه‌تر از همان برچسب در کد 39 است. از این کد با نام USS-93 نیز یاد می‌شود.
CODE 93
CODEBAR
Codebar در سال 1972 ساخته شده است. این کد با نام‌های USD-4 ، کد 2 از 7، Codabar نیز شناخته می‌شود. از مزایای این بارکد می‌توان به سهولت اسکن آن اشاره کرد که باعث کاهش خطاها می‌شود و بیشتر در لجستیک، مراکز بهداشتی و مراکز آموزشی (مانند بانک خون ایالت متحده، FedEx و کتابخانه‌ها) مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزیت اصلی این کدها چاپ آسان آنهاست که می‌توان با هر چاپگری (حتی ماشین تحریر) آنها را تولید کرد. بنابراین، کاربران می‌توانند این کدها را با استفاده از اعداد متوالی و بدون استفاده از رایانه ایجاد کنند.
CODEBAR
CODE 11
کد 11 در سال 1977 توسط Intermec ساخته شد و سابقا در صنعت ارتباطات از راه دور برای لیبل‌گذاری تجهیزات استفاده می‌شود. کد 11 کدی با امنیت نسبتا پایین در نظر گرفته می‌شود و با نام USD-8 نیز شناخته می‌شود.
CODE 11
بارکدهای دوبعدی:
بارکدهای دوبعدی یا Two Dimensional مانند مربع‌ها یا مستطیل‌هایی هستند که حاوی بسیاری از نقاط کوچک هستند. به دلیل ساختارشان، این بارکدها توانایی ذخیره اطلاعات بیشتری نسبت به بارکدهای تک‌بعدی دارند. بارکدهای دوبعدی حتی اگر سایز کوچکی داشته باشند، مقدار قابل توجهی از اطلاعات را در خود جای می‌دهند. باکدهای دوبعدی پیچیده‌تر از بارکدهای تک‌بعدی هستند؛ این بارکدها می‌توانند اطلاعات بیشتری مانند مانند متن و یا حتی تصویر محصول را در بر داشته باشند. امروزه در طیف گسترده‌ای از صنایع، از تولید و انبارداری گرفته تا لجستیک و خدمات درمانی از این بارکدها استفاده می‌شود. رایج‌ترین بارکدهای 2D عبارتند از:
QR CODE
QR (Quick Response) شناخته‌شده‌ترین نوع بارکد دوبعدی است. این کد در سال 1994 توسط شرکت Denso، تامین‌کننده قطعات Toyota ساخته شد. این کد با دارا بودن اندازه جمع‌وجور قابلیت ذخیره داده بالایی داردو علاوه بر انعطاف‌پذیری بالا، تقریبا هر نوع داده‌ای را رمزگذاری می‌کنند. بارکدهای دوبعدی می‌توانند نویسه‌های عددی، ترکیب عدد و حروف و Kanji (کانجی: واژه‌نگار حروف ژاپنی) را پشتیبانی کنند. کد QR توانایی رمزگذاری اعداد تا 2509 رقم و حروف تا 1520 حرف الفبا را دارند. با قابلیت تحمل خطای بالا این کدها در انبارها، خرده‌فروشی‌ها، آزمایشگاه‌ها و حتی موزه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
QR CODE
DATA MATRIX
کدهای Data Matrix نوعی از بارکد دوبعدی هستند که از ماژول‌های سیاه و سفید ساخته شده و به صورت یک مربع یا مستطیل جمع‌وجور دیده می‌شوند. بسته به مقدار داده‌های رمزگذاری‌شده، تعداد ماژول‌ها کم یا زیاد می‌شود. این کد می‌تواند تا 2335 نویسه را ذخیره کند. معمولا از کدهای Data Matrix برای برچسب‌گذاری اقلام کوچک، کالاها و اسناد استفاده می‌شود. مانند کدهای QR این کدها نیز دارای تحمل خطای بالا و خوانش سریعی هستند. کدهای Data Matrix تراکم داده بالایی ارائه می‌دهند؛ به این معنی که فضای کمتری برای محصولات و دارایی‌ها اشغال می‌کنند. وجه تمایز این کدها با QR توانایی استفاده از آنها برای اقلام کوچک‌تر است. این کدها بسیار مقیاس‌پذیر هستند و در صنعت الکترونیک، کلینیک‌ها و هوافضا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کد توسط شرکت RVSI Acuity CiMatrix ارائه شد؛ این شرکت بعدها توسط Siemens (زیمنس) خریداری شد.
DATA MATRIX
PDF417
PDF417 یک فرمت بارکد فشرده است که در برنامه‌های مختلف مانند حمل‌ونقل، کارت‌های شناسایی، گواهینامه‌ها و مدیریت موجودی مورد استفاده قرار می‌گیرد. PDF مخفف Portable Data File و به معنی فایل قابل‌حمل داده است. 417 نشان‌دهنده این است که هر الگویی در این کد شامل 4 میله و فاصله در الگویی است که 17 واحد (ماژول) طول دارد. در مقایسه با بارکدهای معمولی دوبعدی، این کد توانایی رمزگذاری داده‌های بیشتری مثل عکس، اثر انگشت و امضا را دارد. PDF 417 توسط Ynjiun P.Wang از شرکت Symbol Technologies در سال 1991 ساخته شد.
PDF 417
AZTEC
AZTEC نوعی بارکد دوبعدی است که توسط Andrew Longrace, Jr و Robert Hussey در سال 1995 ساخته شد و در سال 1997 توسط AIM منتشر شد. به دلیل شباهت الگوی یابنده مرکزی به هرم آزتک به این اسم نام‌گذاری شد. در مقایسه با کدهای QR، کد AZTEC به فضای کمتری احتیاج دارد اما می‌تواند اطلاعات بیشتری را ذخیره کند. از این کد معمولا در صنعت حمل‌ونقل به خصوص برای بلیط‌ها و کارت‌های پرواز و همچنین در مراکز درمانی برای برای شناسایی بیمار یا داروها استفاده می‌شود.
AZTEC
منابع:
مطالب بیشتر درباره بارکد: