در فرآیند اتوماسیون، تبدیل وقایع و موجودیت‌های فیزیکی به داده‌ها و اطلاعات قابل پردازش توسط رایانه، برعهده سیستم‌های شناسایی خودکار است. انواع حسگرها با قابلیت شناسائی پارامترهای مختلف بصورت منفرد ویا در قالب تجهیزات مستقل این وظیفه را برعهده دارند.
در سال‌های اخیر سیستم‌های شناسائی خودکار (Auto-ID) با استقبال زیادی ازسوی صنایع گوناگون و مجموعه‌های مختلف تجاری، خدماتی، درمانی، نظامی و… جهت دسترسی سریع و دقیق به اطلاعات انسان، کالا و خدمات مواجه بوده‌اند.
در این مطلب سعی داریم شما را با برخی از متداول‌ترین تکنولوژی‌های شناسایی خودکار آشنا کنیم.
بارکد خطی (تک بعدی)
در طی 20 سال گذشته بارکدهای خطی نسبت به سایر روش‌های شناسائی خودکار نقش بسزائی در شناسائی و ردیابی اقلام داشته‌اند. بارکد یک کد باینری است (شامل عدد و حرف) به شکل مجموعه‌ای از میله‌های باریک و ضخیم موازی با فواصل مختلف، که با ترتیب از پیش تعیین شده‌ای در کنار هم قرار میگیرند (بارکد یک بعدی). این اطلاعات توسط اسکنر لیزری ویژه‌ای (بارکدخوان) قابل قرائت و دیکد می‌باشد.
بارکد دو بعدی
انواع پیشرفته‌تر بارکدها، استانداردهای دوبعدی (2D) هستند که به وسیله آنها، حجم بیشتری از داده‌ها قابل رمزنگاری و ذخیره‌سازی است. از سوی دیگر امکان بازیابی اطلاعات درصورت مخدوش شدن بارکدهای دوبعدی بیشتر از شرایط مشابه در بارکدهای میله‌ای یا تک بعدی است.
بارکد به تنهائی شناسه منحصر به فرد مربوط به قطعه یا محصول را در خود نگهداری می‌کند. بارکدخوان پس از پردازش بارکد و استخراج داده از آن، این شناسه را در اختیار سیستم اتوماسیون قرار می‌دهد. این شناسه کلید اطلاعات قطعه در بانک اطلاعاتی خواهد بود که اطلاعات مبسوط قطعه را چون نام، تاریخ ساخت، محل ساخت، کارشناس کنترل کیفیت و… را در دسترس سیستم قرار می‌دهد.
ارزانی تجهیزات تولید و قرائت بارکد، این فناوری را به یکی از محبوبترین و کارآمدترین سیستم‌های شناسائی خودکار مبدل کرده است.
فناوری بارکد امروزه در پروژه‌های مختلف ردیابی قطعات و محصولات، اموال گردانی، انبارداری، کنتورخوانی، خرده فروشی و… مورد استفاده زیادی قرار دارد.
سیستم‌های Biometrics
Biometrics (تکنولوژی زیست سنجی) علم محاسبه و اندازه‌گیری موجودیت‌های زنده، تعریف شده است. این سیستم شامل کلیه روش‌های شناسائی افراد بر اساس مشخصات منحصر به فرد، نظیر اثر انگشت، صدا و قرنیه چشم می‌باشد.
در این روش، شناسه‌ای که سیستم را به اطلاعات مبسوط شخص متصل می کند، شناسه حاصل از اسکن اثرانگشت، قرنیه چشم ویا حتی پردازش صدا و چهره شخص می‌باشد که از حالت زیستی (مثلاً اثر انگشت) به حالت دیجیتالی در آمده است.
معمول‌ترین روش‌های شناسائی با سیستم Biometrics، استفاده از اثرانگشت و پردازش صدا می‌باشند. تجهیزاتی که در این سیستم‌ها مورد استفاده قرار میگیرند معمولا از قیمت بالائی برخوردارند و تنها برای شناسائی انسان قابل استفاده می‌باشد. لذا در سیستم‌های کنترل دسترسی از این فناوری بیشتر استفاده شده است.
امروزه از سیستم‌های کنترل دسترسی (Access Control) در سازمان‌ها ، ادارات و شرکت‌های متعددی با اهداف کنترل ورود و خروج پرسنل، حفاظت از اسناد و ردیابی افراد استفاده می شود.
سیستم‌های OCR
OCR مخفف Optical Character Recognition است که اولین بار در سال 1960 استفاده شد. این روش شامل فونت‌های متنی خاصی است که چه توسط انسان و چه توسط ماشین قابل خواندن می‌باشد. مستنداتی که شامل شناسه‌ای با این فونت‌ها باشند توسط اسکنرهای ویژه ای خوانده شده و شناسه استخراج می گردد.
یکی از خصوصیات این سیستم آن است که شناسه مورد پردازش هم توسط انسان و هم توسط ماشین قابل خواندن می‌باشد. نمونه استفاده از این روش، شناسائی شماره چک‌های تضمینی بانک‌هاست.
برد کم اسکنر، قیمت نسبتا بالای تجهیزات و حساسیت بالا به گرد و غبار و آلاینده‌ها از مشکلات این سیستم می‌باشد.
کارت‌های هوشمند
کارت‌های هوشمند تجهیزات الکترونیکی ذخیره‌سازی اطلاعات هستند که در برخی نمونه‌های آنها حتی امکان پردازش اطلاعات نیز وجود دارد و معمولا به شکل کارت‌های پلاستیکی مورد استفاده قرار میگیرند. این کارت ها داخل کارتخوان ویژه‌ای قرار میگیرند تا از طریق تماس با کارتخوان، انرژی، پالس ساعت و انتقال اطلاعات بین کارت و کارتخوان انجام می‌شود.
کارت‌های هوشمند از یک بخش ریز تراشه الکترونیکی تشکیل شده‌اند و با ابعاد بسیار کوچکی که دارند، مانند یک PC، دارای CPU ،RAM ،ROM و E2PROM (حافظه ذخیره‌سازی) هستند. بدین ترتیب انجام پردازش‌های سمت کارت، برای بالا بردن امنیت تراکنش‌ها مهیا می‌باشد.
کارت‌های هوشمند در دو نوع کلی کارت‌های حافظه (مانند کارت‌های تلفن) و کارت‌های هوشمند یا CPUدار (مانند کارت‌های بانکی) موجود می‌باشند.
امنیت فوق‌العاده بالا، عدم امکان کپی‌برداری از داده‌ها، امکان حضور داده‌های مختلف و متنوع در یک کارت (Multi Application) و قابلیت‌های فراوان دیگر، کارت‌های هوشمند را به یکی از قدرتمندترین ابزار در حوزه‌های بانکی و غیر بانکی مبدل ساخته است.
موارد کاربرد کارت‌های هوشمند به غیر از کارت‌های بانکی (که معمول‌تربن حوزه کاربرد آنهاست) کارت سوخت، کارت دانشجوئی، کارت هواداری، کارت تخفیف، کارت عضویت، کارت بلیت و… می‌باشد.
تکنولوژی RFID
RFID مخفف Radio Frequency Identification می‌باشد که به معنی سیستم شناسائی مبتنی بر امواج رادیوئی است. در این سیستم انتقال اطلاعات بین TAG و Reader توسط امواج رادیوئی و بصورت بی‌سیم انجام می‌شود. تگ، یک مدار یا ریزتراشه متصل به آنتن است که اطلاعات را در خود نگهداری می‌کند. تگ می‌تواند در بطن یک برچسب (Label) باشد و یا یک شکل فیزیکی سخت داشته باشد (Hard TAG).
برچسب RFID
این لیبل‌ها تشابه بسیاری به سیستم کارت‌های هوشمند دارند و اطلاعات در تراشه‌ای داخل تگ (حامل داده) ثبت و نگهداری می‌شود ولی برخلاف کارت‌های هوشمند، نیازی به ارتباط فیزیکی بین کارت و کارتخوان وجود نداشته و سیستم بصورت غیرتماسی (Contact-less) کار می‌کند. در این روش انرژی مورد نیاز جهت انتقال اطلاعات بین تگ و تگخوان توسط تگخوان و بدون نیاز به وجود تماس فیزیکی تامین می‌شود. به محض ورود تگ به محدوده دید (Near Field) تگخوان، که با ارسال امواج رادیویی پوشش داده شده است، این امواج داخل تگ القاء می‌گردد و انرژی لازم جهت راه‌اندازی تراشه و تبادل اطلاعات فراهم می‌شود.
فناوری RFID یکی از جدیدترین روش‌های شناسائی خودکار است. در سال‌های اولیه ظهور این فناوری به علت قیمت بالای اجزاء آن روند پیاده‌سازی محدودی را طی کرد ولی امروزه با کاهش قابل ملاحظه قیمت تجهیزات، شرکت‌های صاحب نامی این فناوری را به خدمت گرفته‌اند که این خود باعث ترغیب سایر شرکت‌ها برای بکارگیری این فناوری شده است.
سرعت بالای خواندن اطلاعات، برد و امنیت بالا، عدم تاثیر گرد و غبار، آلاینده‌ها و مشخصه‌های دیگر، فناوری RFID را به یک فناوری منحصر به فرد تبدیل کرده است.